Aktualności

06
SIE
2022
Wpływ osobowości na efektywność w pracy zawodowej w pielęgniarstwie

Zawód pielęgniarki, podobnie jak inne zawody związane z opieką medyczną i bezpośrednim kontaktem z człowiekiem chorym, szczególnie predysponuje do pojawienia się zaburzeń osobowości. Taki stan może być spowodowany nadmiernym przeciążeniem licznymi zadaniami, bardzo dużą odpowiedzialnością zawodową, a zwłaszcza pracą zmianową.

Konieczność tak wzmożonej atencji, szybkiego podejmowania decyzji, sprawia, że osoby pomagające pacjentom wyczerpują się zarówno fizycznie, jak i psychicznie. W literaturze psychologicznej istnieje wiele koncepcji i teorii na temat struktury oraz rozwoju osobowości, człowiek jest jednością psychofizyczną, problem pojawia się wtedy, gdy nie możemy oddzielić zjawisk psychicznych od cielesnych. Na dużą uwagę modelu struktury osobowości zasługuje ujęcie Eysencka, według niego struktura ta składa się z trzech czynników: neurotyzm, psychotyzm oraz ekstrawersja. Należy jednak pamiętać, że w psychologii i psychiatrii, podobnie jak w pozostałych dziedzinach naukowych dotyczących człowieka, nie ma dwóch takich samych przypadków. Ludzie różnią się od siebie pod względem cech oraz dyspozycji osobowościowych i psychicznych.

Neurotyzm jest przeciwieństwem stabilności emocjonalnej. Osoby uzyskujące wysokie wyniki z zakresu neurotyzmu cechuje skłonność do odczuwania: lęku, złości, wrogości i przygnębienia. Są wrażliwe i impulsywne, mało odporne na działanie stresu. Wymiar ekstrawersji jest związany z kontaktami z ludźmi. Osoby z wysokimi wynikami są towarzyskie, mają wielu przyjaciół, odczuwają potrzeby kontaktu i unikają samotności. Są pozytywnie nastawione do przyszłości, nie przejmują się zanadto doznanymi niepowodzeniami. Ulegają emocjom, ale nie są pamiętliwe. Kierują się zasadą przyjemności. Ekstrawertycy są energiczni, aktywni, lubią być zajęci, poszukują nowych doznań. Poszukują środowiska, które stymulują ich do działania.

Ryc. Diagram ilustrujący teorię osobowości Eysencka. Organizacja cech w postaci dwóch prostopadłych linii - przecięcie tworzy przestrzeń dla cech osobowości.
Źródło: D. Cervone, L.A. Pervin; Osobowość – Teoria i Badania, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego 2008

Psychologowie nie mają wątpliwości, że sukces w walce z wypaleniem zawodowym zależy w dużej mierze od samoświadomości. „Samoświadomość to umiejętność rozpoznawania własnych potrzeb, ustalania granic, stawianie sobie realistycznych wymagań”.

Psychotyzm zdefiniowany jest jako skłonność do psychoz, schizofrenii i dwubiegunowych zaburzeń afektywnych. Osoby z wysokimi wynikami psychotyzmu są zimne, bezosobowe, nie potrafią współczuć. Mają urojenia prześladowcze, potrafią bawić się kosztem innych osób i przejawiają zupełny zanik uczuć. Dodatkowo są nieufne i nieszczęśliwe. Osobowość człowieka kształtuje się całe życie. Od najwcześniejszego dzieciństwa po osiągnięcie dojrzałości, gdzie jest ona już względnie trwałą konstrukcją. Trzeba jednak pamiętać, że zmiany w obrębie charakteru są jak najbardziej możliwe do osiągnięcia.

Stres jest odpowiedzią organizmu na wszelkie trudne sytuacje

Zbliżając się do podanego w tytule zagadnienia, warto zwrócić dodatkową uwagę na radzenie sobie ze stresem w wybranych typach osobowości. Stres jest odpowiedzią organizmu na wszelkie trudne sytuacje.

Powstaje on nie tylko w reakcji na zdarzenia nieprzyjemne czy groźne. Pierwszy i najważniejszy na świecie nowoczesny teoretyk stresu Hans Hugo Selye wyróżnił w związku z tym dwie podkategorie stresowe: 

  • stres pozytywny, motywujący – eustres,
  • stres negatywny, deprymując – dystres.

Wszystkie zaburzenia psychiczne i emocjonalne są wynikiem niskiej efektywności w radzeniu sobie ze stresem. Nierzadko słyszymy o wypaleniu zawodowym w zawodach medycznych. Pierwszy problem, który często dotyka zespół pielęgniarski to problemy w procesie adaptacyjnym. Zdarza się tak, że na początku swojej ścieżki zawodowej błądzimy, szukamy odpowiedniego dla nas miejsca do pracy, z którego będziemy odczuwać satysfakcję po każdym dniu w niej spędzonym. Na ten problem adaptacji składają się właśnie wymienione przeze mnie wcześniej wybrane typy osobowości, jeden z nich będzie bez problemu aklimatyzował się w nowym miejscu, drugi natomiast będzie uciekał, będzie bał się brać odpowiedzialność, a co najgorsze nasze zachowanie będzie miało negatywny wpływ na pacjenta. Naszym największym problemem w obecnym czasie jest odcięcie pracy od życia prywatnego i odwrotnie. Takie właśnie podejście ma ogromny wpływ na efektywność w pracy zawodowej pielęgniarki/pielęgniarza. Jakość relacji pielęgniarskiej z pacjentem, a także zdolność podejmowania etycznych decyzji i ponoszenia odpowiedzialności zawodowej przez pielęgniarkę, determinowana jest wieloma czynnikami. Wśród nich można wyróżnić te, które są związane z osobowością i czynnikami stratyfikacyjnymi charakteryzującymi pielęgniarkę. Warto jest zwrócić również uwagę na „Hierarchiczną strukturę czynnika psychotyczności według Eysencka”.

Wiąże się to z ochroną najwyższych wartości, takich jak ludzkie życie, wolność, prawda oraz sprawiedliwość. Powinniśmy akceptować pacjenta, traktować go jako współpartnera oraz pomagać w sytuacjach bezradności. Należy zauważyć, że wzajemne oddziaływanie pracowników zespołu wpływa korzystnie bądź niekorzystnie na relacje pielęgniarka–pacjent. Według psychologów niezgodność typów osobowościowych prowadzi do wielu konfliktów i nieporozumień. Pracując z pacjentem, jesteśmy narażeni na wiele trudnych sytuacji, takich jak: deprywacja, przeciążenie, zagrożenie oraz wiele sytuacji stresowych.

Przegląd piśmiennictwa potwierdza istotny związek cech osobowości oraz stylów radzenia sobie ze stresem, zwłaszcza w kontakcie z pacjentem, może stanowić ważny element w zapobiega[1]niu wielu zagrożeniom, które dotyczą personelu pielęgniarskiego, między innymi wypaleniu zawodowemu. Pielęgniarki i pielęgniarze charakteryzujący się zaburzeniami w zakresie funkcjonowania psychicznego wykazują większą skłonność do wyboru niekonstruktywnych metod radzenia sobie ze stresem wynikającym z kontaktu z pacjentem.

Zatem jakie istnieją metody do walki ze stresem?

Po pierwsze należy zadbać o pasje i relacje, czyli zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Stworzenie balansu między nimi. Ważne jest, aby nasze relacje nie ograniczały się tylko do pracy. Potrzebujemy odskoczni, nowych wyzwań niekoniecznie związanych z naszym zawodem. Po drugie powinniśmy zadbać o zdrowy sen i zbilansowane posiłki. Musimy mieć taką umiejętność jak spożytkowanie swojego czasu w sposób produktywny. Do zadań tych należy również regularne badanie się. Niestety nie od dziś wiadomo, że nasz zespół narażony jest na wiele chorób cywilizacyjnych między innymi choroby kręgosłupa, poprzez nadmierne dźwiganie, wymuszanie określonej pozycji ciała w zbyt długim czasie, zaburzenia metaboliczne z powodu złego odżywiania, braku czasu na spokojny posiłek, problemy ze wzrokiem z powodu nadmiernego dostarczania bodźców ekranu komputera czy telefonu. Takich problemów można wymienić znacznie więcej. Dlatego tak ważne jest, abyśmy potrafili sami o siebie zadbać.

Jak możemy zapobiegać wycieńczeniu?

Przede wszystkim powinniśmy zachować równowagę, zadbać o samorozwój i samorealizację, wsłuchać się w sygnały dobiegające z własnego ciała, ustalić granice oraz stawiać sobie cele realistyczne do osiągnięcia. Bardzo ważne jest to, aby nasza praca sprawiała nam satysfakcję, aby nasze życie nie cierpiało kosztem drugiego człowieka. Warto na chwilę zatrzymać się i zastanowić nad dalszym rozwojem swojej kariery. Czy aktualnie zajmowane przez nas miejsce, nie wpływa na nas negatywnie? Czy ludzie współpracujący z nami są wobec nas uczciwi, lojalni, pomocni i szczerzy. Stanowiąc zespół, powinniśmy liczyć nie tylko sami na siebie, lecz także na partnera obok, w końcu razem sprawujemy dyżur, walcząc o zdrowie drugiego człowieka. Czy dobrze czujemy się w pracy zmianowej, a może potrzebowalibyśmy stałych godzin pracy tylko w ciągu dnia? Te i więcej innych pytań powinniśmy zadać sobie, gdy zacznie dopadać nas rutyna i wycieńczenie, zanim będzie za późno i dojdzie do wypalenia zawodowego. Na stronach internetowych mamy dostępnych wiele kwestionariuszy, skal i pomocy do walki ze stresem, wypaleniem zawodowym. Warto poświęcić trochę czasu i przyjrzeć się głębiej tej strukturze. Takie kwestionariusze nie tylko dadzą nam do myślenia, lecz także podpowiedzą, gdzie szukać pomocy.

https://nursing.com.pl/artykul/wplyw-osobowosci-na-efektywnosc-w-pracy-zawodowej-w-pielegniarstwie-62e11ad05b20437248408dbe

IKPMED

Instytut Kształcenia Podyplomowego
Kadr Medycznych
Ul. Bobrowiecka 9, 00-728 Warszawa

T: 22 559 22 02
E: sekretariat@ikpmed.wumed.edu.pl

Copyright © 2020 - WUMed