Pani Profesor, rozpoczęliśmy rok akademicki 2023/24, wraz z nim ruszają szkolenia oraz kursy kwalifikacyjne i specjalistyczne w Instytucie Kształcenia Podyplomowego Kadr Medycznych Warszawskiej Uczelni Medycznej. Wśród nich jest jedno, na które w tej rozmowie chcemy zwrócić uwagę. Czego dotyczy i dlaczego jest tak istotne?

Chciałabym tym razem, zwrócić uwagę na rolę kompetencji miękkich i komunikacji interpersonalnej  w zawodach medycznych. To niezwykle istotny aspekt pracy medyka, o którym mówi się zdecydowanie za mało. W rozmowach kuluarowych medycy coraz częściej przyznają, że brakuje im wiedzy i umiejętności które ułatwiłby im komunikację z pacjentem i jego rodziną. Warto zaznaczyć, że tego typu umiejętności nie służą  uprzyjemnieniu pacjentowi kontaktu z medykiem, ale są narzędziem pracy służącym samemu medykowi. Programy nauczania w zawodach medycznych wciąż marginalnie traktują rolę komunikacji interpersonalnej, stąd w ramach kształcenia podyplomowego przygotowaliśmy kurs specjalistyczny dla pielęgniarek i położnych poświęcony tym umiejętnościom. Nie bez znaczenia jest również fakt, że wszyscy medycy podlegają ocenie pacjentów, a jej wyniki trafiają np. do Internetu - do portali z rekomendacjami lub ich brakiem. To ważny element budowania marki własnej każdego z nas. Warto o tym pamiętać planując swoją ścieżkę kariery. Badania przeprowadzane na grupach pacjentów hospitalizowanych wskazują, że oceniając pielęgniarkę, położną, lekarza pacjenci biorą pod uwagę nie tylko jego przygotowanie merytoryczne, ale także umiejętności interpersonalne i komunikacyjne.

Kompetencje miękkie to część naszej osobowości czy możemy się ich nauczyć?

To prawda. Dlatego też nie każdy jest predystynowany np.  do pracy pod presją czasu, nie każdy radzi sobie ze stresem i odpowiedzialnością, które są nieodzowną częścią zawodów medycznych. Kompetencje miękkie są to cechy psychofizyczne ale też umiejętności społeczne. Skuteczne komunikowanie się,  umiejętność pracy i dbałość o dobrą atmosferę oraz komunikację w zespole, rozwiązywanie konfliktów, wypracowywanie kompromisów
a także budowanie pozytywnych relacji w zespole, czy motywowanie pracowników - to kompetencje których możemy i powinniśmy się nauczyć.

Dlaczego, Pani zdaniem wciąż nie doceniamy wagi wprowadzenia do systemu kształcenia obowiązkowych zajęć teoretycznych i praktycznych z komunikacji interpersonalnej, np. dla pielęgniarek, położnych, fizjoterapeutów, lekarzy czy ratowników medycznych?

Powoli się to zmienia, choć wciąż są to śladowe próby wprowadzania zajęć z rozwoju kompetencji miękkich, w tym niezwykle istotnych kompetencji komunikacji  interpersonalnej. Podstawowym  problemem jest zrozumienie, że fakt iż potrafimy mówić, czytać i pisać nie świadczy o tym, że potrafimy się skutecznie komunikować. Podkreślam - skuteczna komunikacja to narzędzie pomagające w pracy medyka, ułatwiające ją i przyspieszające proces terapeutyczny. Student nauk medycznych i nauk o zdrowiu, w procesie kształcenia skupia się przede wszystkim  na wiedzy i technice medycznej, zapominając o terapeutycznej roli umiejętnego kontaktu z pacjentem.

W efekcie lekarze, pielęgniarki, położne, ratownicy medyczni i fizjoterapeuci nie są przygotowani do konfrontacji z emocjami  swoimi, pacjentów oraz ich rodzin.

Jakich błędów powinniśmy unikać w komunikacji z pacjentem?

Powinniśmy unikać okazywania własnego zniecierpliwienia, zdenerwowania, pośpiechu. Medycy są bardzo obciążeni a pacjenci… różni i, trzeba o tym pamiętać - doświadczeni chorobą. Barierami komunikacyjnymi, które wpływają na przedłużenie i nie skompletowanie wszystkich danych we wstępnym procesie leczenia jakim jest wywiad medyczny, są np. nieprzyjemny - odpychający ton głosu, brak kontaktu wzrokowego z pacjentem, posługiwanie się wyłącznie nomenklaturą medyczną, brak informacji zwrotnej. Medycy rzadko kiedy wykorzystują takie techniki komunikacyjne jak aktywne słuchanie, empatię ale też asertywność. Trudno o efektywną komunikację z pacjentem, jeżeli mówi się zbyt szybko, niewyraźnie, używa  medycznego słownictwa, zbywa się pacjenta lub wydaje mu polecenia. Ten brak zastosowania umiejętności interpersonalnych eskaluje poczucie niezrozumienia, nieprzyjazną atmosferę, która finalnie „zamyka” obie strony. Warto też zaznaczyć, że umiejętności komunikacyjne dotyczą także sfery niewerbalnej - niezwykle istotnej w pracy z pacjentem. Umiejętność odczytania sygnałów pozasłownych pacjenta oraz okiełznania własnych, to kompetencja którą warto wpisać do swojego CV i codziennej pracy.