Wiele dziedzin – jedna specjalizacja

Pielęgniarstwo epidemiologiczne to obecnie jedna z najszybciej rozwijających się odnóg pielęgniarstwa, a epidemiologia – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 22 grudnia 2003 roku w sprawie uznania dziedzin medycyny za priorytetowe (Dz. U. z 2004 r. nr 1, poz. 7) – jest dziedziną priorytetową. Wynika to z faktu, że skuteczne zapobieganie zakażeniom szpitalnym to zadanie kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania każdej placówki. W środowisku, w którym zarówno pacjenci, jak i przedstawiciele opieki zdrowotnej są nieustannie narażeni na kontakt z niebezpiecznymi dla zdrowia czynnikami, profilaktyka i leczenie zakażeń stanowią bowiem jedne z najważniejszych działań mających na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się epidemii. Pielęgniarka decydująca się na tę specjalizację staje się więc częścią szpitalnego zespołu do spraw zakażeń i pełni w nim niezwykle istotną rolę związaną z identyfikacją oraz monitorowaniem ognisk epidemicznych i endemicznych w szpitalu.

Jak mówi dla Evereth News Małgorzata Giemza, pielęgniarka epidemiologiczna w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, nie jest to jednak jedyne wymaganie, jakie system opieki zdrowotnej stawia przed osobami pełniącymi do stanowisko:

– Tym, co wyróżnia specjalizację epidemiologiczną na tle innych, jest konieczność posiadania wiedzy związanej ze wszystkimi aspektami pracy pielęgniarek, nie tylko wybraną przez nas dziedziną – twierdzi specjalistka. Rozpoznawanie zakażeń, znajomość jednostek chorobowych, przeżywalności drobnoustrojów, polityki antybiotykowej, zasad dezynfekcji i sterylizacji to jedynie niektóre rzeczy, którymi taka pielęgniarka zajmuje się na co dzień. Oprócz tego obowiązuje nas cały „typowo pielęgniarski” pion – musimy więc dobrze znać każdą dziedzinę, np. kiedy cewnikować, jak przygotować pacjenta do zabiegów wysoce specjalistycznych, które narażają na zakażenie, a także jak powinna wyglądać prawidłowo przeprowadzona izolacja pacjenta – dodaje Małgorzata Giemza.

Szeroki wachlarz obowiązków

Podstawowym obowiązkiem pielęgniarki epidemiologicznej jest nieustanne pogłębianie swojej wiedzy w zakresie szeroko pojętych zakażeń i prowadzących do nich drobnoustrojów. Rozwój epidemiologii jako dziedziny nauki, a także ciągłe udoskonalanie technologii medycznych stawia przed takimi osobami kolejne wymagania, z którymi konfrontują się one na co dzień – wiedza merytoryczna jest kluczem do sprawowania prawidłowej opieki nad pacjentami. Wśród najważniejszych obowiązków zawodowych pielęgniarki epidemiologicznej wyróżnić można:

• kontrolę stanu sanitarnego szpitala,
• nadzór nad realizacją procedur związanych z kontrolą oraz zwalczaniem zakażeń,
• identyfikację, rejestrowanie i monitorowanie zakażeń szpitalnych w placówkach medycznych,
• współpracę z członkami Komitetu i Zespołu Kontroli Zakażeń Szpitalnych w zakresie realizacji programu profilaktyki i kontroli zakażeń, a także z Państwową Inspekcją Sanitarną,
• planowanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń personelu medycznego i pomocniczego w zakresie profilaktyki i zwalczania zakażeń,
• koordynację wypracowania standardów oraz procedur z zakresu profilaktyki i zwalczania zakażeń szpitalnych.

Ponadto do zadań pielęgniarki epidemiologicznej należy również prowadzenie i nadzór nad wszelką dokumentacją medyczną związaną z zakażeniami szpitalnymi, a także uczestnictwo w planowaniu opieki nad pacjentem, który stwarza ryzyko epidemii. W tym przypadku niezbędna jest rzetelna wiedza na temat każdego podejmowanego przez szpital działania. To jednak wciąż nie wszystko. Oprócz monitorowania zakażeń szpitalnych polska pielęgniarka epidemiologiczna zajmuje się także dezynfekcją, deratyzacją, koordynacją pracy firmy sprzątającej, zdarza się nawet, że pełni rolę rzecznika praw pacjenta. Jak mówi Małgorzata Giemza: „Na tym stanowisku kluczowa jest wszechstronność oraz ogromna wiedza merytoryczna”.

Najważniejsza jest decyzyjność

Biorąc pod uwagę szeroki zakres obowiązków, jakim sprostać musi polska pielęgniarka epidemiologiczna, specjalizację tę wielu określa jako jedną z najtrudniejszych i najbardziej wymagających pod względem odporności na sytuacje stresowe.

Codzienne mierzenie się z trudnymi decyzjami jest czymś, co zdaniem Anny Bernaszuk z Samodzielnego Publicznego Szpitalu Klinicznego nr 4 w Lublinie stanowi w tym zawodzie największą trudność.

– Dla pielęgniarki epidemiologicznej najważniejsza jest decyzyjność i odporność na stres – mówi ekspertka w rozmowie z Evereth News. To od nas zależy na przykład, czy w sytuacji zagrożenia zamknąć oddział lub czy należy odizolować pacjenta – a gdy decyzja zostanie już podjęta, musimy się jej trzymać, nie ulegając naciskom bądź sugestiom, że czegoś zrobić się nie da. Naszym zadaniem jest więc podejmowanie często trudnych decyzji i dodatkowo utwierdzanie w nich naszych współpracowników – tłumaczy Anna Bernaszuk.
Znaczenie samodzielności i zdecydowania w sytuacjach wymagających natychmiastowego osądu podkreśla również Małgorzata Giemza:

– Pielęgniarki epidemiologiczne samodzielnie odpowiadają za wszelkie decyzje, dlatego muszą mieć ogromną wiedzę na temat jednostek chorobowych kwalifikujących do zakażeń, na temat mikrobiologii, dezynfekcji, antybiotykoterapii, szeroko pojętej higieny, a przy tym potrafić przekazać ją w taki sposób, aby podjęte przez nie działania nie budziły niczyich wątpliwości. Tylko taka umiejętność połączona z empatią umożliwia wykonywanie tej pracy w pełni – twierdzi.

Zapytane przez Evereth News o to, jakie cechy są niezbędne, aby prawidłowo realizować zadania stawiane przed pielęgniarką epidemiologiczną, ekspertki wymieniają także komunikatywność, silny charakter, odporność na obciążenia psychiczne w każdej sytuacji, cierpliwość, odwagę oraz zaangażowanie w swoją pracę.

Ciągle w gotowości

Choć wydawać by się mogło, że z racji ciągłego konfrontowania się z czynnikami mogącymi prowadzić do powstania epidemii pielęgniarki o tej specjalizacji narażone są na wiele sytuacji zagrażających ich zdrowiu i życiu, ryzyko zachorowania nie było tym, co specjalistki wymieniały jako największą trudność związaną z ich zawodem. To właśnie stres okazał się czynnikiem, który ich zdaniem ma najbardziej negatywny wpływ na pracę pielęgniarki epidemiologicznej.

– Bezpośrednich zagrożeń dla naszego zdrowia jest tak naprawdę niewiele – przekonuje Anna Bernaszuk. Na co dzień nie stykam się z czynnikami biologicznymi, większą rolę odgrywa tu natomiast duże obciążenie psychiczne.

– Przede wszystkim musimy być cały czas w gotowości, ponieważ nigdy nie wiemy, skąd i w jakim celu ktoś do nas przyjdzie lub zadzwoni – dodaje Małgorzata Giemza. Często zdarza mi się, że otrzymuję telefon z domu pacjenta, którego rodzina i bliscy pytają, jak postępować w przypadku pojawienia się niebezpiecznego patogenu, a ja muszę wyjaśnić im to w sposób najbardziej zrozumiały, aby zniwelować ryzyko jego rozprzestrzeniania się. W przypadku tak skomplikowanej dziedziny tego typu rozmowy wymagają wiedzy merytorycznej, ale przede wszystkim cierpliwości do osób zupełnie niezwiązanych z medycyną, które oczekują od nas fachowej pomocy. Zawód ten wiąże się więc z ciągłym napięciem emocjonalnym towarzyszącym nam na co dzień. Pełna gotowość u większości z nas może budzić stres, jednak moim zdaniem jest w tej pracy niezbędny, gdyż motywuje do szybkiego i efektywnego działania. Pielęgniarki epidemiologiczne na co dzień konfrontują się zatem z niemożliwymi do przewidzenia sytuacjami, z którymi muszą w szybkim czasie dać sobie radę, bardzo często decydując samodzielnie. Bywa, że kłopotliwy okazuje się także z kontakt z pozostałym personelem placówki medycznej, gdyż poza rozmowami z osobami decyzyjnymi w szpitalu muszą one koordynować pracę m.in. pracowników fizycznych.

– Pielęgniarka epidemiologiczna powinna być otwarta, komunikatywna i łatwo nawiązywać kontakty, aby móc współpracować nie tylko z osobami pełniącymi najważniejsze funkcje w placówce medycznej, ale również z tymi, którzy pracują w szpitalu na stanowiskach niezwiązanych z medycyną – twierdzi Małgorzata Giemza, zaznaczając, że nie zawsze można w prosty sposób przekazać niezbędnych informacji komuś, kto w codziennym życiu nie posługuje się terminologią medyczną.

Z kolei Anna Bernaszuk zwraca uwagę na to, że trudności mogą pojawić się również w kontaktach z pracownikami wyższego szczebla, które pielęgniarka epidemiologiczna musi umieć efektywnie nawiązywać.

– Codziennie spotyka nas jakaś nowa sytuacja – mówi Anna Bernaszuk. Nigdy nie da się w pełni przewidzieć zdarzeń, które mają miejsce w szpitalu, dlatego tak ważne jest, aby dyrekcja rozumiała podejmowane przez nas działania i wspierała nas, ponieważ jeśli rozumieją i akceptują nasze decyzje, łatwiej jest nam realizować swoją pracę.

„Widząc mnie, zaczynają dezynfekować ręce”

W trudnej i wymagającej pracy pielęgniarki epidemiologiczne znajdują jednak czas na to, by cieszyć się z niewielkich rzeczy, które spotykają je na co dzień. Nie są one związane wyłącznie z kontaktem z pacjentem, ale także ze współpracownikami, ponieważ specjalizacja ta wymaga od nich spędzania większej ilości czasu wśród personelu medycznego, niż na oddziale. Dla Małgorzaty Giemzy nie stanowi to jednak problemu i, jak zaznacza, przyjemność sprawia jej nawet krótka rozmowa z chorym.

– W przypadku pielęgniarek epidemiologicznych kontakt z pacjentami nie jest aż tak częsty, jak w przypadku innych specjalizacji, ale nie można powiedzieć, że nie ma go wcale. Jakiś czas temu pewien pacjent bardzo mnie zaskoczył, wyrażając podczas rozmowy swoje zdziwienie, że ja, jako pielęgniarka epidemiologiczna, chodzę po oddziałach i rozmawiam z chorymi, udzielam rad, staram się pomóc w kłopotliwych sytuacjach – opowiada Małgorzata Giemza. Czasami chorzy denerwują się podczas konsultacji ze mną, bo nie wiedzą, czy mogą mówić prawdę, gdy jakieś procedury nie są wykonywane tak, jak powinny, bądź nie dają pożądanego efektu. Zapominają, że my, pielęgniarki każdej specjalizacji, jesteśmy tam po to, by im pomóc – dodaje.

Choć epidemiologia jest bardzo poważną odnogą medycyny, bywa przy tym obiektem żartobliwych uwag lub gestów wykonanych w obecności  pielęgniarki.

– Zdarzają się  sytuacje dosyć zabawne, kiedy lekarz, stażysta bądź inna pielęgniarka, widząc mnie, demonstracyjnie dezynfekuje ręce lub zdejmuje rękawiczki na korytarzu – wspomina Małgorzata Giemza. Wówczas czuję, że moja obecność budzi w nich dobre nawyki, a wykonywana przeze mnie praca rzeczywiście ma znaczenie. Kolejnym pozytywnym aspektem wykonywania zawodu pielęgniarki epidemiologicznej jest możliwość dzielenia się z personelem medycznym wiedzą na temat zakażeń i epidemii.

O tym aspekcie swojej pracy opowiada w rozmowie z Evereth News Anna Biernaszuk:

– Moje najbardziej szczególne i znaczące wspomnienia wiążą się z kontaktem ze współpracownikami podczas prowadzonych przeze mnie szkoleń – mówi. Lubię to, ponieważ takie działania pozwalają mi na umacnianie znajomości, a także przekazywanie wiedzy i dzielenie się zdobytym na przestrzeni lat doświadczeniem.

Jak zostać pielęgniarką epidemiologiczną?

Wymagania formalne dotyczące pełnienia funkcji pielęgniarki epidemiologicznej w polskim szpitalu określa rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami z dnia 20 lipca 2011 roku. Z zawartych w nim informacji wynika, że specjalista do spraw epidemiologii lub higieny i epidemiologii powinien spełniać następujące warunki:

• tytuł magistra na kierunku pielęgniarstwo lub położnictwo i tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii lub kurs kwalifikacyjny (3 lata w szpitalu)
• tytuł magistra w innym zawodzie, w którym może być uzyskiwany tytuł specjalisty w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia i licencjat pielęgniarstwa lub położnictwa lub średnie wykształcenie medyczne w zawodzie pielęgniarka lub położna i tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii lub kurs kwalifikacyjny (3 lata w szpitalu)
• licencjat pielęgniarstwa. lub położnictwa i tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii lub kurs kwalifikacyjny (3 lata w szpitalu)
• średnie wykształcenie medyczne w zawodzie pielęgniarka lub położna i tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii lub kurs kwalifikacyjny (3 lata w szpitalu)

Wytyczne te mają zastosowanie w okresie przejściowym do 31 grudnia 2020 roku.

Potrzebna odwaga i zaangażowanie

Biorąc pod uwagę wszystkie wymagania, jakie należy spełnić, by zostać pielęgniarką epidemiologiczną, można stwierdzić, że wybór takiej specjalizacji wiążę się z ogromną odpowiedzialnością i wymaga dużej siły charakteru. Zapytana przez Evereth News o to, czy poleciłaby tę drogę młodym ludziom rozpoczynającym karierę pielęgniarską, Anna Biernaszuk odpowiada jednak ze zdecydowaniem:

– Jak najbardziej. Obecnie prowadzę dla studentów zajęcia dotyczące epidemiologii zakażeń szpitalnych na terenie województwa lubelskiego, więc wiem, że zainteresowanie tą dziedziną jest naprawdę spore. Z całego serca zachęcam do podejmowania takiej pracy, ponieważ tym, co młodzież mogłaby do niej wnieść, jest przede wszystkim odwaga i zaangażowanie, czyli elementy kluczowe dla efektywnego pełnienia obowiązków pielęgniarki epidemiologicznej – tłumaczy.

Anna Biernaszuk w rozmowie z Evereth News podkreśliła również, że duże znaczenie ma w tym przypadku także znajomość języków obcych, co wiąże się z możliwością poszukiwania wiedzy w różnych miejscach i źródłach. W przyszłości może to bowiem zaowocować rozwojem tej dziedziny, nowymi metodami leczenia oraz zyskaniem rozgłosu na arenie międzynarodowej.

Nieco innego zdania jest Małgorzata Giemza, według której odpowiedzialność wiążąca się ze stanowiskiem pielęgniarki epidemiologicznej jest czymś, co mogłoby przerosnąć młodego człowieka.

– Przed podjęciem takiej pracy proponowałabym młodym ludziom uprzednie odbycie dłuższego stażu na oddziale – zaznacza  w rozmowie z Evereth News. Epidemiologia nie jest łatwą dziedziną, więc absolwenci mogliby nie udźwignąć jej od razu po studiach. Najpierw należy nauczyć się przede wszystkim samodzielności i nabrać doświadczenia w zwykłych, codziennych sytuacjach spotykających pielęgniarkę – dopiero wówczas powinno się decydować, czy jest się gotowym na samodzielność, decyzyjność, a nierzadko nawet odbieranie ataków ze strony personelu. Zdarza się, że osoby kształcą się w tym kierunku, a następnie z różnych powodów nie decydują się na taką pracę. Stanowisko pielęgniarki epidemiologicznej jest bardzo odpowiedzialne, dlatego wybierając tę specjalizację, należy zrobić to z pełną rozwagą – dodaje.

https://everethnews.pl/newsy/pielegniarka-epidemiologiczna/